Powołanie i formacja
Mnich jest takim samym człowiekiem jak każdy inny, jednak wołanie Boga wyciągnęło go z jego osobistych projektów, by nadać mu kierunek – Jezusa Chrystusa. Powołanie mnicha to rzeczywiście coś wielkiego, ale ci, którzy nim żyją wielcy nie są. Oni sami są stale coraz bardziej świadomi swojej biedy.
„Jezus mu odpowiedział: «Pójdź za Mną ».”
(Mt 8, 22)
Boże powołanie zazwyczaj jest łagodne, dyskretne i pozostawia człowiekowi wolność do odpowiedzi tak lub nie. Rozpoznać i wspierać powołanie u tych, którzy do nas przychodzą z tym pytaniem to niełatwe zadanie wymagające zręczności, taktu i przezorności. Odpowiadanie na powołanie jest zawsze trudne. Ale Bóg obiecuje temu, kto woła, że przez niego i dzięki jego wierności dostąpią błogosławieństwa „wszystkie ludy ziemi“. To nie jest mało!
„Pan rzekł do Abrama: «Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą. (…) Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi»“
(Rdz, 12, 1-3)
Rozeznawanie powołania to jeden z celów formacji początkowej. Pierwsze lata życia mniszego to budowanie domu na skale. Mnich musi przystosować się do Bożego tempa ze wzrastającą świadomością, że jego służba jest niedoskonała. Odkrywa w sobie niespodziewane bogactwa i jednocześnie pogłębia swoje doświadczenie, że słabości i niedostatki, które Bóg mu pokazuje, nie stanowią przeszkody na drodze do Chrystusa.
„Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale. Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony.“
(Mt 7, 24–25)
(Młody) człowiek zapuka do bram klasztoru, wyrazi życzenie stania się mnichem. Zaznajomi się niektórymi braćmi, a także z ojcem magistrem nowicjuszy. Jeśli jego życzenie okaże się szczere i prawdziwe po kilku pobytach w klasztorze staje się kandydatem, a po kilku miesiącach we wspólnocie postulantem. Postulat może trwać rok a niekiedy i dłużej. Po upłynięciu czasu próbnego, jeśli o to poprosi i jest przekonany, że klasztor jest jego miejscem, kandydat przyjmuje odzienie nowicjusza. W czasie dwóch lat uczy się nowego życia, dojrzewa zarówno jako mnich jak i jako człowiek. Pierwsze śluby zakonne składa na trzy lata: śluby stałości miejsca (stabilitas loci), przemiany obyczajów oraz posłuszeństwa. „Przemianie obyczajów“ według świętego Benedykta służą śluby ubóstwa i czystości. Mnich ślubuje, że będzie żyć w klasztorze w zgodzie z prawidłami życia cysterskiego i że będzie się nieustannie nawracać. Uczyni wszystko by nie ustać w drodze, by pozostać czujnym a przy tym spokojnym, otwartym na służbę Bogu. Po wygaśnięciu ślubów może poświęcić się Bogu poprzez uroczyste śluby na całe życie.
Mnisza formacja trwa długo. Mnich oswaja się z życiem w klasztorze poprzez słuchanie nauczania Ojca Opata, częste rozmowy z mistrzem nowicjatu lub z innymi doświadczonymi mnichami. Podstawą formacji jest wierne praktykowanie Reguły świętego Benedykta. Wieloletnia stale żywa tradycja mnisza każdego dnia otrzymuje aktualną formę przystosowaną do codziennych potrzeb.
„Słuchaj, synu, nauk mistrza i nakłoń [ku nim] ucha swego serca. Napomnienia łaskawego ojca przyjmuj chętnie i wypełniaj skutecznie, abyś przez trud posłuszeństwa powrócił do Tego, od którego odszedłeś przez gnuśność nieposłuszeństwa. Do ciebie więc kieruję teraz moje słowa, kimkolwiek jesteś ty, co wyrzekasz się własnych chęci, a chcąc służyć pod rozkazami Chrystusa Pana, prawdziwego Króla, przywdziewasz potężną i świętą zbroję posłuszeństwa.“
(Reguła świętego Benedykta, Prolog)
„Ktoś raz go zapytał: ,Co mam zrobić ze swoją duszą, która jest nieczuła i nie boi się Boga?‘ Ojciec Pojmen mu odpowiedział: ,Idź przyłącz się do kogoś, kto boi się Boga, poprzez wspólne życie z nim i ty nauczysz się bojaźni Bożej.‘“
(Abba Pojmen, Myśli Ojców Pustyni)
Cysterskie życie w duchu założycieli klasztoru w Cîteaux w roku 1098 posiada swoje charakterystyczne cechy: prostotę, skupienie, życie modlitwy, milczenie i życie we wspólnocie tak, aby każdy mógł odpowiedzieć na swoje powołanie przy wsparciu drugich.
„Wiernym praktykowaniem swojego życia mniszego i ukrytą apostolską płodnością, która właściwą jest dla zakonu, służą mnisi ludowi Bożemu i całej ludzkości.“
(Konstytucje Zakonu Cystersów Ścisłej Obserwancji)
Cała formacja intelektualna w ciągu tych kilku lat przebiega w klasztorze. Ukierunkowana jest przede wszystkim na Słowo Boże, filozofię, teologię dogmatyczną i teologię duchowości. Na wykłady i zajęcia zapraszani są wykładowcy czescy, słowaccy, polscy lub francuscy. Dominikanie czeskiej prowincji funkcje wykładowców pełnią już od założenia klasztoru. Intelektualna formacja może być zakończona dyplomem magisterskim z teologii. Niektórzy bracia mogą kontynuować studia licencjackie lub doktoranckie z teologii lub z filozofii.
Poprzez życie ukryte mnich wykonuje funkcję kapłańską wynikającą z chrztu w ścisłym zjednoczeniu z Chrystusem nie prowadząc bezpośredniego apostolstwa. Ci, którzy są powołani do kapłaństwa służebnego są wyświęcani kilka lat po ślubach wieczystych. To drugie powołanie jest harmonijnie zintegrowane z praktyką życia mniszego.
Mnich wykonuje swoje powołanie kapłańskie wynikające z chrztu poprzez życie ukryte jednak bez bezpośredniego apostolstwa. Ci, którzy są powołani do kapłaństwa służebnego, otrzymują święcenia kilka lat po ślubach wieczystych. Powołanie to harmonijnie spaja się z praktyką mniszego życia.